Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh mẽ và sự ảnh hưởng nghiêm trọng của đại dịch COVID-19, Bình Dương đã chứng minh khả năng phục hồi và duy trì vị thế là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Với những chiến lược đúng đắn, tỉnh đã gặt hái được nhiều thành công trong việc thu hút các dự án đầu tư có chất lượng cao, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi cơ cấu công nghiệp.

Thành tựu nổi bật trong thu hút đầu tư

Giai đoạn 2019-2024 đánh dấu một chặng đường phát triển ấn tượng của Bình Dương trong thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI), với tổng vốn FDI đạt hơn 14,3 tỷ USD, trong đó vốn đăng ký mới chiếm 6,8 tỷ USD (tương đương 47,7% tổng vốn). Thành tích này càng trở nên nổi bật trong bối cảnh tỉnh phải đối mặt với hàng loạt thách thức lớn, từ sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu đến suy thoái kinh tế do đại dịch COVID-19.

Khởi đầu giai đoạn 5 năm, năm 2019 ghi nhận một bước tiến mạnh mẽ với vốn FDI đăng ký mới đạt 1,58 tỷ USD, đặt nền móng cho chuỗi thành tích đáng khích lệ. Tuy nhiên, năm 2020 là thời điểm khó khăn khi dòng vốn FDI sụt giảm gần 50%, chỉ đạt 799,9 triệu USD do tác động nghiêm trọng của đại dịch. Với sự linh hoạt trong chính sách thu hút đầu tư và chiến lược chuyển hướng sang các ngành công nghệ cao, năm 2021 đã chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ với vốn FDI đạt 1,18 tỷ USD, tăng 47,9% so với năm trước. Đỉnh điểm là năm 2022, Bình Dương ghi nhận thành tích thu hút FDI ấn tượng nhất với 1,91 tỷ USD, chủ yếu đến từ các dự án logistics và công nghiệp hỗ trợ.

Hình 1: Biểu đồ so sánh vốn thu hút đầu tư nước ngoài trong giai đoạn từ năm 2019 – 2024

Trong những năm gần đây, Bình Dương không chỉ tăng cường thu hút vốn mà còn chuyển dịch rõ rệt trong cơ cấu ngành nghề. Từ các ngành công nghiệp nhẹ truyền thống như may mặc, chế biến gỗ, tỉnh đã định hướng mạnh mẽ sang các lĩnh vực công nghệ cao, sản xuất thông minh và thân thiện với môi trường. Sự chuyển dịch này được minh chứng rõ ràng qua dự án nhà máy LEGO trung hòa carbon đầu tiên trên thế giới tại Khu công nghiệp VSIP III, với tổng vốn đầu tư 1,34 tỷ USD từ Đan Mạch. Dự án không chỉ tạo nên dấu ấn trong thu hút đầu tư mà còn phản ánh sự cam kết của tỉnh đối với các tiêu chuẩn phát triển bền vững.

Vai trò của FDI trong phát triển kinh tế tỉnh

Nguồn vốn FDI đã trở thành động lực chính thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững của Bình Dương trong suốt giai đoạn 2019-2024. Với tỷ trọng FDI trong tổng vốn đầu tư xã hội chiếm từ 44% đến 52%, FDI không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn vốn mà còn góp phần nâng cao năng lực sản xuất và hiện đại hóa cơ sở hạ tầng trên toàn tỉnh. Những con số này minh chứng cho sự phụ thuộc chiến lược vào khu vực FDI trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Tốc độ tăng trưởng GRDP trung bình 8,1%/năm là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả từ các hoạt động đầu tư nước ngoài, cao hơn đáng kể so với mức trung bình cả nước. Đặc biệt, đến năm 2023, GRDP bình quân đầu người của tỉnh dự kiến đạt 7.036 USD, dẫn đầu trong khu vực và thuộc nhóm cao nhất cả nước. Thành tựu này không chỉ phản ánh năng lực sản xuất vượt trội của Bình Dương mà còn thể hiện sức ảnh hưởng mạnh mẽ của các doanh nghiệp FDI trong việc thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế chủ lực.

Trong lĩnh vực xuất khẩu, các doanh nghiệp FDI tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo với tỷ trọng chiếm đến 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Nhờ đó, Bình Dương đã vươn lên trở thành một trung tâm công nghiệp và xuất khẩu hàng đầu của cả nước, với kim ngạch xuất khẩu năm 2021 đạt 32,5 tỷ USD. Điều này không chỉ củng cố vị thế của Bình Dương trong chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn giúp tỉnh duy trì sự tăng trưởng kinh tế ổn định ngay cả trong những giai đoạn khó khăn do đại dịch.

Ngoài ra, FDI còn tạo ra những giá trị gia tăng đáng kể thông qua việc mang lại công nghệ tiên tiến và phương pháp quản trị hiện đại. Điều này giúp Bình Dương xây dựng được một nền kinh tế có năng suất lao động cao, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đồng thời, nguồn vốn FDI cũng đóng góp lớn vào ngân sách địa phương, chiếm khoảng 30% tổng thu ngân sách tỉnh trong giai đoạn này, tạo cơ sở tài chính vững chắc để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và các dịch vụ công.

Với vai trò không thể thay thế trong việc định hình nền kinh tế tỉnh, FDI đã không chỉ thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của Bình Dương mà còn góp phần quan trọng vào việc xây dựng hình ảnh của tỉnh như một điểm đến lý tưởng cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Sự hiện diện của FDI đã, đang và sẽ tiếp tục là yếu tố then chốt giúp Bình Dương duy trì đà tăng trưởng bền vững và khẳng định vị thế hàng đầu trong khu vực.

Hình 2: Hình minh họa về vai trò của FDI trong phát triển kinh tế tỉnh

Chuyển dịch cơ cấu ngành và đối tác đầu tư

Bên cạnh thành tựu về thu hút vốn, Bình Dương đã có những chuyển biến đáng kể trong cơ cấu ngành nghề và nguồn gốc đối tác đầu tư, góp phần định hình một chiến lược phát triển kinh tế cân bằng và bền vững hơn. Từ năm 2021, tỉnh đã chuyển hướng mạnh mẽ sang việc ưu tiên thu hút các dự án thuộc lĩnh vực công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, và logistics. Những lĩnh vực này không chỉ phù hợp với xu hướng toàn cầu mà còn giảm sự phụ thuộc vào các ngành công nghiệp thâm dụng lao động, đồng thời gia tăng giá trị sản xuất và tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Sự chuyển dịch này được minh chứng qua việc triển khai các dự án lớn như nhà máy LEGO trung hòa carbon tại VSIP III, nhà máy sản xuất thiết bị công nghệ cao, và các dự án logistics phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghệ cao, Bình Dương không chỉ thu hút các dự án mới mà còn khuyến khích các nhà đầu tư hiện hữu tăng vốn để mở rộng quy mô sản xuất và cải tiến công nghệ. Điều này cho thấy sự nỗ lực của tỉnh trong việc đáp ứng yêu cầu của các ngành công nghiệp hiện đại và xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc.

Về đối tác đầu tư, các quốc gia châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc (bao gồm Đài Loan) tiếp tục là những đối tác chiến lược, duy trì sự hiện diện mạnh mẽ trong các lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo và bất động sản. Đặc biệt, Nhật Bản và Hàn Quốc không chỉ đầu tư vào sản xuất mà còn mở rộng sang các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D), góp phần nâng cao năng lực công nghệ cho tỉnh.

Trong khi đó, sự tham gia của các nhà đầu tư từ châu Âu và Bắc Mỹ cũng tăng đáng kể, thể hiện qua các dự án nổi bật của Đan Mạch, Hà Lan và Hoa Kỳ. Đặc biệt, Đan Mạch đã trở thành đối tác đầu tư lớn nhất trong năm 2022 với dự án nhà máy LEGO trị giá 1,34 tỷ USD, chiếm 43% tổng vốn FDI của tỉnh. Hà Lan và Hoa Kỳ cũng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực công nghiệp chế tạo và công nghệ cao, mang lại những công nghệ tiên tiến và phương pháp quản lý hiện đại.

Hình 3: Lễ khởi công xây dựng nhà máy Lego tại Khu công nghiệp VSIP III

Sự đa dạng hóa này không chỉ giúp Bình Dương giảm thiểu rủi ro phụ thuộc vào một số ít quốc gia mà còn mở rộng cơ hội hợp tác với các đối tác có năng lực về công nghệ và tài chính. Bên cạnh đó, tỉnh đã chủ động mở rộng mối quan hệ hợp tác với các tổ chức quốc tế như Diễn đàn Cộng đồng Thông minh Thế giới (ICF), Hiệp hội Trung tâm Thương mại Thế giới (WTCA), và Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á Horasis. Thông qua các hoạt động này, Bình Dương không chỉ nâng cao hình ảnh là điểm đến đầu tư an toàn và hấp dẫn mà còn tranh thủ học hỏi kinh nghiệm quản lý và phát triển đô thị từ các quốc gia phát triển.

Những thách thức và hạn chế còn tồn tại

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu đáng kể, Bình Dương vẫn phải đối mặt với không ít khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng để khắc phục. Trước hết, sự phụ thuộc đáng kể vào FDI là một trong những thách thức lớn nhất, khiến nền kinh tế tỉnh dễ bị tổn thương trước những biến động toàn cầu. Bên cạnh đó, năng lực liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI còn nhiều hạn chế, dẫn đến giá trị gia tăng từ các dự án chưa đạt được như kỳ vọng, ảnh hưởng tới khả năng phát triển toàn diện.

Hơn nữa, hệ thống hạ tầng giao thông, dù đã được đầu tư mạnh mẽ, vẫn chưa đáp ứng kịp tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của tỉnh. Điều này không chỉ làm gia tăng chi phí logistics mà còn giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Cùng với đó, chất lượng nguồn nhân lực cũng là một thách thức lớn khi tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp, chưa đủ để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các ngành công nghiệp công nghệ cao và hiện đại.

Không những vậy, các vấn đề như chuyển giá, đầu tư "núp bóng," và ô nhiễm môi trường từ một số doanh nghiệp FDI vẫn tồn tại như những rủi ro tiềm ẩn. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tính minh bạch của môi trường đầu tư mà còn đe dọa sự phát triển bền vững của tỉnh, đòi hỏi sự quản lý và giám sát chặt chẽ hơn từ các cơ quan chức năng trong thời gian tới.

Bài học kinh nghiệm và định hướng tương lai

Nhìn lại 5 năm qua, Bình Dương đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu, giúp định hình chiến lược phát triển bền vững cho tương lai. Trước hết, việc tập trung vào chất lượng thay vì số lượng đã trở thành nguyên tắc quan trọng trong thu hút đầu tư, với sự ưu tiên dành cho các dự án công nghệ cao, thân thiện với môi trường và ít thâm dụng lao động. Tiếp theo, tỉnh xác định rằng xây dựng hạ tầng hiện đại và đồng bộ là yếu tố then chốt, trong đó các khu công nghiệp như VSIP III và hệ thống giao thông kết nối với cảng biển, sân bay lớn sẽ đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Song song với đó, Bình Dương đặc biệt chú trọng đến việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua đẩy mạnh đào tạo nghề và hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp FDI, nhằm nâng cao kỹ năng cho người lao động và đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp hiện đại. Đồng thời, cải cách hành chính và minh bạch hóa thông tin tiếp tục được đẩy mạnh, với mục tiêu đơn giản hóa thủ tục và tạo dựng môi trường đầu tư minh bạch, thân thiện để thu hút thêm sự quan tâm từ các nhà đầu tư quốc tế.

Hướng tới tương lai, Bình Dương đặt mục tiêu thu hút các dự án đầu tư mang tính chiến lược, đặc biệt tập trung vào các ngành công nghiệp xanh, công nghiệp hỗ trợ và năng lượng tái tạo. Tỉnh cũng sẽ không ngừng đẩy mạnh xúc tiến đầu tư quốc tế, tổ chức các diễn đàn kết nối doanh nghiệp nhằm mở rộng cơ hội hợp tác, đồng thời thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

Nhìn chung, thành công trong thu hút đầu tư của Bình Dương trong 5 năm qua không chỉ phản ánh nỗ lực của chính quyền địa phương mà còn khẳng định sức hấp dẫn của tỉnh trên bản đồ đầu tư toàn cầu. Với chiến lược phát triển bền vững và sự đồng hành của các doanh nghiệp, Bình Dương được kỳ vọng sẽ tiếp tục là điểm đến lý tưởng cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Hoàng Phong